Depresja to nie tylko obniżony nastrój. To stan, który wpływa na wszystkie aspekty życia psychicznego: emocje, myślenie, zachowanie, motorykę, fizjologię. Jeśli ktoś po prostu czuje smutek lub przeżywa trudne chwile z powodu życiowych okoliczności, nie oznacza to jeszcze depresji. Prawdziwa depresja jest znacznie głębsza. Zmienia sposób postrzegania świata, siebie samego, uwagę, pamięć, odczucia fizyczne.
Na przykład człowiek może przestać odczuwać radość nawet w sytuacjach, które wcześniej sprawiały mu przyjemność. Zapach ulubionych perfum, smak ulubionego jedzenia – wszystko staje się obojętne. Świat wydaje się spowolniony, bez życia, ponury. Człowiek może przestać dostrzegać piękno otoczenia, ale jednocześnie wyjątkowo mocno reagować na negatywne rzeczy – śmieci na ulicy, złe wiadomości, irytujące drobiazgi. Dzieje się tak, ponieważ uwaga w depresji przesuwa się w stronę negatywnych bodźców.
Jak objawia się depresja?
- Emocjonalnie: to nie tylko smutek, ale także poczucie pustki, brak przyjemności, poczucie winy, strach, lęk. Czasami emocje są tak osłabione, że wydaje się, jakby człowiek w ogóle nic nie czuł.
- Poznawczo: myślenie zwalnia, trudno się skupić, osoba ciągle wraca do negatywnych myśli i analizuje te same przeżycia.
- Behawioralnie: spada wola działania, człowiek odkłada obowiązki, ma trudności z wykonaniem nawet najprostszych czynności – wyjściem z domu, przygotowaniem posiłku, wzięciem prysznica.
- Fizjologicznie: zaburzenia snu, apetytu, niewyjaśnione bóle, zmęczenie, osłabienie, wahania ciśnienia krwi, zaburzenia hormonalne.
Różne rodzaje depresji i ich leczenie
Depresja może mieć różne przyczyny – może wynikać z wewnętrznych zaburzeń, przeżytego stresu, wyczerpania lub być związana z innymi chorobami. Leczenie zależy od jej przyczyny i specyfiki.
1. Depresja endogenna – „wewnętrznego” pochodzenia
Taka depresja rozwija się bez wyraźnych zewnętrznych przyczyn. Często towarzyszy jej silna apatia, spowolnienie psychoruchowe, brak motywacji. Osoba może odczuwać niezrozumiałe poczucie winy, utratę sensu życia, myśli samobójcze. Najczęściej występuje w chorobie afektywnej dwubiegunowej lub w depresjach o podłożu biologicznym.
Leczenie obejmuje antydepresanty, najczęściej trójpierścieniowe (amitryptylina, imipramina) lub inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (wenlafaksyna, duloksetyna). W ciężkich przypadkach stosuje się normotymiki, a w razie silnego spowolnienia psychoruchowego lub myśli samobójczych – terapię elektrowstrząsową.
2. Depresja w schizofrenii – paradoksalna i trudna
W tym przypadku depresja współistnieje z innymi zaburzeniami psychicznymi. Osoba może wydawać się emocjonalnie wyczerpana, ale jednocześnie mieć dziwaczne myśli i zaburzenia poznawcze. Leczenie wymaga ostrożności, ponieważ klasyczne antydepresanty mogą pogorszyć stan. Najczęściej stosuje się leki przeciwpsychotyczne drugiej generacji (kwetiapina, olanzapina) w połączeniu z łagodnymi antydepresantami.
3. Depresja w demencji – nie tylko zaburzenia poznawcze
U osób starszych depresja często maskuje się jako problemy z pamięcią i koncentracją. Mogą stać się lękliwe, drażliwe, narzekać na bezsenność. W leczeniu stosuje się nie tylko antydepresanty (sertralina, cytalopram), ale także leki poprawiające funkcje poznawcze – memantynę, donepezil.
4. Depresja z wyczerpania (Kielholz) – gdy siły się kończą
Pojawia się po długotrwałym stresie, przemęczeniu, przeciążeniu psychicznym. Na początku występuje po prostu zmęczenie i drażliwość, później dochodzą objawy wegetatywne – przyspieszone bicie serca, bóle głowy, problemy trawienne. W ostatnim stadium – apatia, lęki, poczucie, że organizm nie ma już energii. Najważniejsze w leczeniu to odpoczynek, regeneracja snu, wsparcie organizmu. Czasami stosuje się łagodne stymulanty lub adaptogeny (modafinil, melatonina).
5. Depresja reaktywna – po traumatycznych przeżyciach
Rozwija się po trudnych wydarzeniach – stracie bliskiej osoby, rozwodzie, zwolnieniu z pracy. Osoba obsesyjnie wraca do przeżytej traumy, nie potrafi „puścić” sytuacji. Podstawą leczenia jest psychoterapia (terapia poznawczo-behawioralna, terapia skoncentrowana na rozwiązaniach, hipnoterapia skoncentrowana na rozwiązaniach). Jeśli objawy są ciężkie, stosuje się antydepresanty, ale leczenie jest długoterminowe, aby uzyskać trwały efekt.
6. Depresja organiczna – gdy problem tkwi w ciele
Jest związana z urazami mózgu, chorobami naczyniowymi, zaburzeniami hormonalnymi. Najważniejsze jest leczenie pierwotnej choroby – na przykład, jeśli przyczyną jest słabe ukrwienie mózgu, stosuje się leki poprawiające krążenie (cytykolina, winpocetyna, nicergolina), a antydepresanty pełnią rolę wspomagającą.
7. Depresja polekowa – gdy winne są leki
Niektóre leki mogą powodować depresję jako efekt uboczny – np. leki obniżające ciśnienie, hormonalne, neuroleptyki. W takich przypadkach ważne jest znalezienie leku powodującego problem i albo jego zamiana, albo dostosowanie dawki.
8. Depresja maskowana – gdy emocje przenoszą się na ciało
Osoba nie skarży się na zły nastrój, ale ma chroniczne bóle, zawroty głowy, problemy z sercem, trawieniem, oddychaniem – i lekarze nie znajdują fizycznej przyczyny. To forma depresji, w której emocje „przenoszą się” na ciało. Leczenie obejmuje antydepresanty i psychoterapię.
Podsumowanie
Depresja to nie tylko zły nastrój. To poważny stan, który może całkowicie zmienić życie człowieka. Im wcześniej rozpocznie się leczenie, tym większa szansa na powrót do normalnego funkcjonowania i uniknięcie poważnych konsekwencji. Najważniejsze to nie czekać, nie lekceważyć objawów, lecz szukać pomocy. Depresję można leczyć – nie musi stać się stylem życia.
Depresja czasami pojawia się niezauważenie — z powodu ciągłego zmęczenia, braku energii lub utraty zainteresowania tym, co wcześniej sprawiało radość. Bywa trudno wytłumaczyć bliskim swoje samopoczucie, zwłaszcza gdy wydaje się, że „trzeba po prostu wziąć się w garść”.
W takich chwilach ważne jest, aby porozmawiać z kimś, kto potrafi wysłuchać i zrozumieć. W centrum Plexus w Warszawie przyjmuje psychiatra mówiący po polsku i po rosyjsku, który pomoże znaleźć odpowiednie rozwiązanie. Zadbaj o siebie już dziś.