Nazwy handlowe: Anafranil, Anafranil SR
Właściwości farmakologiczne
Klomipramina to jeden z kluczowych przedstawicieli grupy trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych, obok amitryptyliny i imipraminy. Pod względem profilu farmakologicznego zajmuje pozycję pośrednią między nimi: amitryptylina działa głównie uspokajająco, imipramina — stymulująco, natomiast klomipramina łączy oba te efekty w zrównoważony sposób.
Mechanizm działania klomipraminy obejmuje silne oddziaływanie na układ serotoninergiczny. Pod względem działania na receptory cholinergiczne, adrenergiczne i histaminowe, lek ten najbardziej przypomina imipraminę. Dzięki temu okazuje się szczególnie skuteczny w depresjach o obrazie endogennym, zwłaszcza z wyraźnymi dobowymi wahaniami nastroju i funkcji wegetatywnych. Często wykazuje skuteczność u pacjentów opornych na inne trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, w tym amitryptylinę i imipraminę.
Zastosowanie kliniczne
Klomipramina zajmuje szczególne miejsce w leczeniu zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych (OCD). Uważana jest za jeden z najskuteczniejszych leków przeciwdepresyjnych w terapii natręctw — zarówno o podłożu endogennym, jak i nerwicowym. Może być również stosowana w przypadku nasilonego lęku, ataków paniki oraz zaburzeń fobicznych, zwłaszcza gdy inne leki przeciwlękowe okazują się nieskuteczne.
Chociaż trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne mogą nasilać aktywność układu współczulnego, obserwacje kliniczne wskazują, że klomipramina (podobnie jak amitryptylina i imipramina) skutecznie łagodzi objawy wegetatywne, w tym związane z lękiem i atakami paniki.
Postacie leku i schematy dawkowania
Klomipramina dostępna jest w postaci tabletek oraz w formie dożylnej. W terapii OCD zazwyczaj stosuje się drogę doustną. Leczenie dożylne rozpoczyna się od dawki 25 mg, rozpuszczonej w 250–300 ml soli fizjologicznej lub 5% glukozy. Wlew podaje się raz dziennie, codziennie zwiększając dawkę o 25 mg, aż do osiągnięcia dawki terapeutycznej — zwykle 150 mg. Przekraczanie tej dawki w formie dożylnej nie jest zalecane.
Efekt przeciwdepresyjny rozwija się stopniowo, natomiast działanie przeciwlękowe może pojawić się już po kilku zabiegach. Po osiągnięciu dawki docelowej wlewy kontynuuje się przez kolejne 4–5 dni. W przypadku poprawy klinicznej terapię przedłuża się o 3–5 dni, a następnie przechodzi na formę doustną, stopniowo redukując dawkę dożylną i zwiększając doustną (np. 25 mg i.v. = 50 mg p.o.).
Terapia tabletkami rozpoczyna się od niskich dawek (12,5–25 mg), które zwiększa się co 3–4 dni. Po osiągnięciu 75 mg często robi się przerwę na 10–14 dni w celu oceny skuteczności. W przypadku braku poprawy dawkę zwiększa się do poziomu terapeutycznego (100–150 mg, maksymalnie do 250–300 mg).
Czas trwania leczenia zależy od rodzaju zaburzenia. W depresji często wystarcza miesiąc stabilnego stanu. W przypadku OCD terapia powinna być dłuższa — zbyt wczesne odstawienie leku często prowadzi do nawrotu objawów i zespołu odstawiennego.
Działania niepożądane i ich kontrola
Działania niepożądane klomipraminy są podobne do tych obserwowanych przy stosowaniu innych trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych: hipotonia ortostatyczna, zawroty głowy, uczucie chwiejności (tzw. „bujanie”), zaparcia, nudności, mimowolne drżenia mięśni, zwiększony apetyt. Zwiększony apetyt zazwyczaj daje się kontrolować i rzadko prowadzi do istotnego przyrostu masy ciała. Po podaniu dożylnym zaleca się pozostanie w pozycji leżącej przez co najmniej godzinę.
Jeśli działania niepożądane są liczne, nasilone i nie ustępują, należy rozważyć zmianę leku. W praktyce, ciężkie działania niepożądane pojawiające się na początku terapii zwykle utrzymują się w czasie i nie towarzyszy im znacząca poprawa kliniczna.
Zdarza się również zjawisko utraty skuteczności mimo utrzymywania tej samej dawki. Może to wynikać z „wypadnięcia” z indywidualnego okna terapeutycznego — często na skutek zbyt szybkiego zwiększania dawki. Jeśli skuteczność maleje, a działania niepożądane się nasilają, warto wrócić do wcześniej skutecznej dawki.
Podsumowanie
Klomipramina pozostaje jednym z najlepiej przebadanych i najbardziej niezawodnych leków w leczeniu depresji endogennej oraz zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych. Jej potencjał terapeutyczny jest szczególnie widoczny w przypadkach opornych na inne leki przeciwdepresyjne. W Centrum Psychiatrii i Psychoterapii Plexus w Warszawie dobieramy leczenie przeciwdepresyjne indywidualnie — z uwzględnieniem profilu klinicznego, tolerancji oraz odpowiedzi pacjenta na terapię. Prowadzimy konsultacje w języku polskim i rosyjskim — stacjonarnie w Warszawie oraz online.